Cẩm nang cho những người yêu kiến trúc Nhật Bản

Thứ Sáu | 2019.03.15

Kiến trúc Nhật Bản và thiết kế truyền thống của quốc gia này mang lại tầm ảnh hưởng trên toàn thế giới. Dưới đây là những địa điểm nên khám phá dành cho chuyến du lịch kiến trúc tiếp theo của bạn.

Trong kiến trúc Nhật Bản, tính lưu động và tính mô-đun chiếm ưu thế, các tòa nhà sử dụng ánh sáng và bóng tối hợp lý một cách đáng ngạc nhiên, đồng thời cũng làm mờ đi ranh giới giữa nội thất và ngoại thất. Vấn đề về mật độ dân số và không gian hạn chế được giải quyết rất sáng tạo và khéo léo.

Các kiến trúc sư Châu Âu nổi tiếng cũng dành nhiều sự yêu thích cho Nhật Bản. Kiến trúc sư nổi tiếng người Mỹ – Frank Lloyd Wright – cũng bị ám ảnh bởi nghệ thuật Nhật Bản (đặc biệt là các khối gỗ), đã đến thăm Nhật Bản vào năm 1905 để mở rộng bộ sưu tập và kiến thức của mình.

Bruro Taut đã đến thăm lâu đài Katsura ở Kyoto vào những năm 1930, để rồi sau đó chia sẻ những phát hiện của ông cho Le Corbusier và Walter Gropius. Năm 2012, Bjarke Ingels đã bao toàn bộ văn phòng mình sang Nhật Bản để đi thực tế tìm nguồn cảm hứng.

Rõ ràng rằng tình yêu của toàn thế giới đối với kiến trúc Nhật Bản sẽ không bao giờ mất đi. Dưới đây là hướng dẫn về những điểm đến kiến trúc cho hành trình khám phá sắp tới của bạn.

Thời kỳ Asuka và Nara

Kỷ nguyên thực sự của kiến trúc Nhật Bản được xác định từ giữa thế kỷ thứ 6 và thứ 8, bằng các tín ngưỡng tôn giáo, trong đó cách xây dựng thì đơn giản và đồ đạc trang trí vô cùng thưa thớt. Đền thờ Shinto và đền thờ Phật giáo được xây dựng trong giai đoạn Asuka và Nara, đã đặt nền móng cho những gì đã trở thành phong cách kiến trúc đặc trưng của Nhật Bản. Không chỉ nổi bật và mang tính biểu tượng, người Nhật còn mang đến nhiều thách thức trong kiến trúc và sự sáng tạo trong thiết kế khi các nguồn tài nguyên (ngoại trừ gỗ) đều khan hiếm.

Kiến trúc bằng gỗ được phát triển vào thế kỷ thứ 8, với phong cách xây dựng “cột và dầm”, tạo thành nền tảng cho hầu hết các công trình kiến trúc Nhật Bản, và vẫn được duy trì với các ngôi nhà ngày nay.

* Có thể đi đâu để chiêm ngưỡng phong cách kiến trúc này?

Một số ngôi chùa bằng gỗ cổ nhất trên thế giới đến từ thời kỳ Asuka và Nara. Lâu đài Katsura Rikyu ở Kyoto được coi là đỉnh cao của kiến trúc truyền thống Nhật Bản và kiến trúc sân vườn. Tu viện Horyu-ji ở Nara cũng là tòa nhà bằng gỗ cổ nhất thế giới và là một trong bảy đền thờ lớn trên thế giới.

Tôn giáo và triết lý Wabi-sabi

Sự nổi lên của Thiền tông Phật giáo vào thế kỷ 13 trùng hợp với sự đổi mới trong sự đơn giản và đối xứng của phong cách kiến trúc truyền thống Trung Quốc tại Nhật Bản. Kết quả cho ra đời một phong cách kiến trúc với tên gọi Zenshuyo, thể hiện qua các ngôi đền có bố trí theo phương dài, cửa được treo lên từ bản lề, các khối hỗ trợ toyko ở giữa các cột, các vật dụng trang trí bao gồm kibana và các mái vòm.

Trong giai đoạn này, kiến trúc Nhật Bản (cả tôn giáo lẫn trong nước) được hình thành bởi wabi-sabi, một triết lý liên quan đến Thiền tông Phật giáo tập trung vào sự bất đối xứng, tối giản, mộc mạc, sự thân mật và đánh giá cao hình dáng và tính vẹn toàn của các đối tượng tự nhiên. Nhiều phòng trà ở Nhật chịu ảnh hưởng bởi triết lý Wabi-sabi – nên có các đặc trưng thiết kế như: tông màu đất, sự không hoàn hảo, tránh sử dụng đường thẳng và không gian nội thất mang hơi hướng hiện đại.

Các nhà thiết kế và kiến trúc sư Nhật Bản vẫn luôn tìm kiếm Wabi-sabi trong tác phẩm của mình. Vào năm 2015, người ta đã chọn thiết kế của một kiến trúc sư bản địa Kengo Kuma cho công trình sân vận động Olympic 2020 với mong muốn “giới thiệu lại sự kết nối xanh giữa lòng thành phố Tokyo”.

Một ví dụ điển hình khác của Wabi-sabi là công trình Nhà vệ sinh công cộng cạnh ga Itabu, thành phố Ichihara, Chiba của kiến trúc sư Sou Fujimoto. “Công trình là sự hòa hợp của bên trong và bên ngoài, cho dù chỉ trong không gian rất nhỏ. Tự nhiên và kiến trúc, nội thất và ngoại thất đã bị lu mờ. Đây không phải chỉ là một phong cách Nhật Bản hời hợt – đây là một khái niệm cơ bản.”

*Có thể đi đâu để chiêm ngưỡng phong cách kiến trúc này?

Chùa Kozan-ji ở Shimonoseki là một trong những kho báu quốc gia của Nhật Bản. Chùa bốn tầng Anraku-ji ở Ueda, Nagano cũng có từ thời Kamakura. Ngoài ra bạn có thể thưởng thức một tách trà chiều ở Choushukaku tại khu vườn Sankei, Kyoto.

Từ cũ đến mới và hướng đến tương lai

Sau thời kỳ “Minh Trị hồi phục” vào năm 1868, Nhật Bản ngày càng cởi mở hơn đối với ảnh hưởng của Mỹ và Châu Âu, và kết quả thay đổi thể hiện trong phong cách kiến trúc khá ấn tượng.

Hoàng đế Minh Trị đã thúc giục một giai đoạn Châu Âu hóa một cách chóng vánh, trong đó các kiến trúc sư nước ngoài (VD như Thomas Waters của Anh) được kêu gọi để phân chia ranh giới cho một kỷ nguyên mới trong thiết kế truyền thống Nhật Bản – một trong số đó là sự cởi mở với các ý tưởng mới, cách suy nghĩ – thiết kế – thực hiện mới.
Bằng chứng về thời kỳ này trong lịch sử kiến trúc Nhật Bản được xác định thông qua Thế vận hội Olympic 1964 ở Tokyo, nhằm khôi phục một quốc gia bị tàn phá bởi Thế Chiến 2. Các kiến trúc sư và nhà thiết kế Nhật Bản đã tập hợp nhau lại trước nhu cầu xây dựng các công trình mới với sự pha trộn giữa truyền thống và hiện đại, và kết quả cho ra đời những công trình mang tính bước ngoặt như Sân vận động quốc gia Yoyogi, hay Nippon Budokan.

Phong cách truyền thống hiện đại tại Nhật ngày nay vẫn được thúc đẩy bởi sự đam mê và cởi mở của các ảnh hưởng phương Tây, điển hình là vật liệu và kỹ thuật. Các kiến trúc sư đương đại Nhật đang phải vật lộn với sự cân bằng tinh tế giữa truyền thống lâu đời và kỹ thuật mới cùng những ảnh hưởng năng động. May mắn thay, sự cân bằng là điều mà người Nhật làm chủ được.

* Có thể đi đâu để chiêm ngưỡng phong cách kiến trúc này?

Tadao Ando được xem là một trong những kiến trúc sư đương đại được tôn kính nhất Nhật Bản, nổi tiếng với các công trình tiên phong như: ga tàu điện ngầm Shibuya, Tokyo (có hình dạng như chiếc tàu vũ trụ), và Không gian nghệ thuật Benesse ở Naoshima. Frank Lloyd Wright cũng thiết kế khách sạn Imperial ở Tokyo từ năm 1913 đến 1923, cho đến nay cấu trúc này vẫn là một ví dụ điển hình của kiến trúc thời Minh Trị.